खाईन तर तुपाशी!

सोलापूरला माझ्या माहेरी, अनसुयाबाईं चितापूरकर नावाच्या एक बाई सणावाराला स्वयंपाक करायला यायच्या. त्यांच्या हातचे बरेच पदार्थ उत्कृष्ट असत. त्यांचा नवरा आचारी होता. त्यामुळे  इतरवेळी त्या लग्नाचा स्वयंपाक करायच्या. त्यांच्या हातचा मसालेभात अगदी खास असायचा.  अनसुयाबाईंचे मसालेभाताचा प्रमाण:-.  साहित्य - धने :- १ वाटी साधे जिरे:-१/४ वाटी दालचिनी:- ५-६ काड्या लवंगा:-१०-१२ शहाजिरे:-१ चमचा कृति:- धने कोरडे, हलके भाजून घ्यावेत. धने भाजून होत आले की त्यात साधे जिरे घालून अगदी थोडावेळ धने-जिरे एकत्र भाजावेत. त्यानंतर गॅस बंद करून त्यात लवंगा, शहाजिरे व दालचिनी घालून, सगळे मिश्रण थंड करावे.  थंड झालेले मसाल्याची बारीक पूड करून घ्यावी.  १ वाटी तांदूळासाठी वरील मसाला २ चहाचे चमचे भरून घालावा.  तांदूळ धुवून फडक्यावर निथळून ठेवावेत. तेलाची फोडणी करून त्यात तमालपत्र, आवडीप्रमाणे हिरवी/लाल मिरची घालावे. निथळलेला तांदूळ फोडणीमधे चांगला परतून घ्यावा. तांदळाच्या दुप्पट आधण घालून, त्यात मीठ, तयार केलेला मसाला घालून, झाकण ठेवून भात वाफवून घ्यावा.  मसालेभात वाढताना त्यावर भ...

साहित्य:-  पारीसाठी:- मैदा  १ कप तूप पाव  वाटी मीठ चिमूटभर पाणी सारणासाठी:- खवा पाव किलो रवा पाववाटी  पिठी साखर दीड वाटी सुळे खोबरे कीस १ वाटी खसखस चार चहाचेर चमचे बडीशोप १ चहाचा चमचा बदाम काप पाव वाटी वेलदोड्याची पुड १ चमचा कृती :- पारी:- मैद्याला तूप लावून घ्यावे. साधारण मूठ वळेल इतपत तूप घालावे. मैद्यात चिमूटभर मीठही घालावे. पाणी घालून मैदा घट्ट भिजवून ठेवावा. सारण:- खसखस व बडिशोप भाजून घेऊन पूड करून घ्यावी. खवा हलका परतून घ्यावा बदामाचे काप तुपावर परतून घ्यावेत रवा तुपावर भाजून खाव्यावर घालून ठेवावा त्यात साखर, सुके खोबरे, खसखस व बडिशोपेची पूड, वेलदोड्याची पूड घालून एकत्र करावे. मैद्याची जाडसर पारी वाटून त्यात सारण भरावे.  गुजियांना मुरड घालून बंद कराव्यात. मंद आचेवर तेलामधे तळून घ्याव्यात. 

चण्याच्या डाळीचे किंवा बेसनाचे अनेक पदार्थ आपण घरी करतो. परवा सहज बोलता बोलता माझ्या वडिलांना गोळ्याच्या सांबाराची आठवण झाली.  त्यानंतर त्यांनी त्यांच्या लहानपणीची आठवण मला सांगितली.   त्यांच्या लहानपणी, त्यांच्या घरामधे स्वयंपाकाला येणाऱ्या गंगुबाई नावाच्या  स्वयंपाकीण बाईंचे माझे वडील विशेष लाडके होते म्हणे. गंगुबाईंनी गोळ्याचे सांबर केले की त्या खास माझ्या वडिलांसाठी, सांबारात एकच गोळा मोठय़ा आकाराचा करायच्या आणि वडिलांना अगदी प्रेमाने तो वाढायच्या. लहानपणी इतक्या छोट्या गोष्टीचेही किती अप्रूप असते नाही? वडिलांनी आज त्यांच्या वयाच्या नव्वदीतही ती खास आठवण मनांत कुठेतरी जपून ठेवलेली आहे.  बरेच दिवसांत मी गोळ्याचे सांबर केले नव्हतेच. वडिलांनी आठवण करून दिली म्हणून मीही गोळ्याचे सांबर करायचे ठरवले. माझ्या आजीने सांगितलेली आणि मी उतरवून घेतलेली ही  पाककृती आज लिहून काढली. साहित्य:-  गोळ्यांसाठी- चण्याच्या डाळीचा भरडा -१ वाटी   चण्याच्या डाळीचे पीठ- १/२ वाटी   मीठ- अंदाजाने, चवीपुरते  हिंग- अंदाजाने, चिमूट...